The applicant, Mr Adil Yusubov, is an
Azerbaijani national who was born in 1956 and lives in Baku. He is represented before the Court by
Mr S. Muxtarov, a lawyer practising in Baku. The Azerbaijani Government ("the
Government”) were represented by their Agent, Mr Ç. Asgarov.
The applicant complained under Article 6 of
the Convention that the decision of the Baku Court of Appeal refusing his application for
release on health grounds was unlawful. Without invoking any provision of the
Convention, the applicant complained of the authorities’ failure to ensure that
he was provided with adequate medical treatment and about their refusal to
release him.
The applicant’s complaints concerning the
authorities’ alleged failure to ensure that he was provided with adequate
medical treatment were communicated to the Government, who submitted their
observations on the admissibility and merits. The observations were forwarded
to the applicant, who was invited to submit observations in reply. No reply was
received to the Court’s letter.
By letter dated 13 April
2011, sent by registered post, the applicant’s representative was notified that
the period allowed for submission of his observations had expired on 1 March
2011 and that no extension of time-limit had been requested. The applicant’s representative’s attention was drawn to Article 37 §
1 (a) of the Convention, which provides that the Court may strike a case out of
its list of cases where the circumstances lead to the conclusion that the
applicant does not intend to pursue the application. The applicant’s representative received this letter on 27 April 2011.
However, no response has been received.
The applicant, Mr Gadir Musayev, is an
Azerbaijani national who was born in 1969 and lives in Bilasuvar.
He was represented before the Court by Mr I. Ashurov,
a lawyer practising in Azerbaijan.
The Azerbaijani Government ("the Government”) were represented by their Agent, Mr
Ç. Asgarov.
The applicant complained under Articles 5, 6
§§ 1 and 3 (a), (b), (c) and (d), 7 and 13 of the Convention about his
pre-trial detention and that the criminal proceedings against him had been fabricated
and unfair owing to a number of procedural shortcomings.
The application was communicated to the
Government, who submitted their observations on the admissibility and merits.
The observations were forwarded to the applicant, who was invited to submit his
own observations. No reply was received to the Court’s letter.
By a letter dated 15 September 2011, sent by
registered post, the applicant’s representative was notified that the period
allowed for submission of his observations had expired on 19 August 2011 and
that no extension of time had been requested. The applicant’s representative’s
attention was drawn to Article 37 § 1 (a) of the Convention, which provides
that the Court may strike a case out of its list of cases where the
circumstances lead to the conclusion that the applicant does not intend to
pursue the application. The applicant’s representative received this letter on 28
September 2011.
On 6 October 2011 the applicant’s
representative replied that the applicant had severed contacts with him and
that, despite many efforts, he had been unable to locate the applicant and
re-establish contact with him.
Təqdim edilən toplu Avropa Şurasının Bakı Ofisinin Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin seçilmiş qərarlarının Azərbaycan dilinə tərcüməsi sahəsində oxucularına növbəti töhfəsidir.
Vəsait praktika ilə məşğul olan hüquqşünaslar (hakimlər, vəkillər və hüquq mühafizə orqanlarının işçiləri və s.), insan hüquqlarının müdafiəsi və problemləri ilə məşğul olan qeyri-hökumət təşkilatlarının, dövlət orqanlarının nümayəndələri, həmçinin insan hüquqlarının müdafiəsi, tədrisi və təbliği ilə məşğul olan digər şəxslər üçün nəzərdə tutu- lub.
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarlarının yeganə autentik mətnləri onların ingilis və fransız dillərində olan mətnləri sayılır. Qərarların Azərbaycan dilinə tərcümə mətnləri rəsmi xarakter daşımır.
I. İşin halları 6. Ərizəçi 1948-ci ildə
Azərbaycanın Lerik rayonunda anadan olub və hazırda Niderlandın Haaqa şəhərində
yaşayır. A. Həbs, məhkumluq və cəzanın
yüngülləşdirilməsi 7. 1988-ci ilədək ərizəçi
Azərbaycanın Lənkəran şəhərində yerləşən nəqliyyat anbarının müdir müavini
olub. 1988-ci ildə o, siyasi partiyaya qoşulub və siyasi karyerasına başlayıb.
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi başlanarkən, o, milli orduya daxil
olub və onun komandirlərindən birinə çevrilib. 1993-cü ilin yayında ölkədə
mülki və siyasi qarşıdurmalar olan dövrdə o, Dağlıq Qarabağdan doğma Lənkərana
qayıdıb. 8. 1993-cü ilin iyununda
ərizəçi Azərbaycanın cənubunda Lənkəranla birlikdə bir neçə qonşu rayonları
əhatə edən muxtar siyasi qurumun yaradılmasına dair təklif irəli sürüb. Mərkəzi
hakimiyyət bu ideyanı qəbulolunmaz hesab edib. 07 avqust 1993-cü ildə ərizəçi
tərəfdarları ilə birgə Azərbaycan Respublikasının daxilində «Talış-Muğan Muxtar
Respublikası»nın yaradılmasını bəyan ediblər. Ərizəçi onun «Prezident»i
seçilib. Həmin vaxtda o, Lənkəranda yerləşən hərbi hissələri tabe etdirməyə,
eləcə də mərkəzi hakimiyyət tərəfindən təyin olunmuş bəzi regional vəzifəli
şəxsləri kənarlaşdırmağa və həbs etməyə çalışırdı. Bundan sonra, müəyyən
ictimai iğtişaşlar başlayıb və bu iğtişaşlar zamanı bir neçə insan öldürülüb. 9. 1993-cü ilin sonlarında
ərizəçi həbs olunub və Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin saxlanılma mərkəzinə
yerləşdirilib. Barəsində olan istintaq, inter alia, vətənə xəyanət va dövlətin
konstitusiya institutlarına qarşı silahlı qüvvələrdən istifadə etmək ittihamına
gətirib çıxarıb. 10. 1994-cü ilin sentyabrında
ərizəçi, başqa üç məhbusla saxlanılma mərkəzindən qaçıb. Ərizəçi nəhayət
1995-ci ilin avqust ayında tutulub ikinci dəfə həbs edilənə kimi gizlənib. 11. Ərizəçiyə görə, ibtidai
həbsin bütün vaxtı ərzində o, işgəncənin müxtəlif formalarına məruz qalıb. Ona
həkimlə görüşməyə icazə verilməyib, Həyat yoldaşının həbsi və cinayət təqibinə
məruz qalması hədəsi altında o özünə qarşı ifadələr verməyə məcbur olunub.
Həyat yoldaşı və oğlu daxil olmaqla, onun yaxın dostları və qohumları da
hakimiyyət orqanları tərəfindən təqibə və fiziki işgəncəyə məruz qalıblar.
Təqiblərin davam edəcəyindən qorxaraq, həyat yoldaşı ilə oğlu ölkəni tərk
ediblər və Niderlandda sığınacaq axtarıblar. 12. Ərizəçi barəsində cinayət
işinə birinci instansiya qismində Ali Məhkəmənin Hərbi Kollegiyası tərəfindən
baxılıb. O, altı başqa ittiham olunan şəxslərlə birikdə mühakimə edilib. 12
fevral 1996-cı ildə ərizəçi vətənə xəyanətə (əmlakı müsadirə olunmaqla on iki
il azadlıqdan məhrum etmə), dövlət hakimiyyətinin qanunsuz mənimsənilməsi (iki
il azadlıqdan məhrum etmə), azadlıqdan qanunsuz məhrum etmə (üç il azadlıqdan
məhrum etmə), silahlara icazəsiz sahib olma (beş il azadlıqdan məhrum etmə),
həbsdən qaçma (iki il azadlıqdan məhrum etmə) və qanunsuz hərbi birləşmələrin
yaradılmasına (əmlakı müsadirə olunmaqla ölüm cəzası) görə məhkum edilmişdir.
Cəzaların birləşdirilməsi yolu ilə ərizəçi əmlakı müsadirə olunmaqla ölüm
cəzasına məhkum edilib. Ən yuxarı tribunalın qərarı olduğu üçün bu hökm qəti
olub və həmin vaxtda ondan şikayət verilə bilməzdi. 13. Məhkum olunmasından sonra,
1996-cı ilin iyun ayında ərizəçi Bayıl həbsxanasının ölüm cəzasını çəkənlər
üçün nəzərdə tutulmuş 5-ci korpusuna köçürülüb. Cəza növü kimi ölüm cəzasının
həmin vaxtda mövcud olmasına baxmayaraq, Azərbaycanın hakimiyyət orqanları
1993-cü ildən ölüm cəzasının moratoriyası siyasətinə de fakto riayət ediblər və
bu, ölüm cəzasının 1998-ci ildə ləğv olunmasınadək davam edib. 14. 10 fevral 1998-ci ildə
Parlament bütün müvafiq daxili hüquqi müddəaları dəyişərək ölüm cəzasını
ömürlük azadlıqdan məhrum etmə cəzası ilə əvəz edən «Azərbaycan Respublikasında
ölüm cəzasının ləğvi ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinə,
Cinayət-Prosessual Məcəlləsinə və İslah-Əmək Məcəlləsinə dəyişikliklər edilməsi
haqqında» Qanun qəbul edib. Ərizəçi daxil olmaqla, ölümə məhkum olunan bütün
məhkumların cəzaları avtomatik olaraq ömürlük azadlıqdan məhrum etmə cəzasına
dəyişdirilməli idi. 15. Yeni cəzaya baxmayaraq,
ərizəçi 2001-ci ilin yanvarınadək Bayıl həbsxanasının 5-ci korpusunda (əvvəlki
«ölüm yeri») saxlanıldı. Ərizəçiyə görə, Bayıl həbsxanasında həbsin şəraiti
sərt və qeyri-insani olub və orada onu tez-tez döyüblər. O, müxtəlif ciddi
xəstəliklərdən əziyyət çəkib və zəruri və adekvat tibbi müalicəni ala bilməyib
(bax, aşağıda C. bölməsi). 2001-ci ilin yanvarında o, ömürlük azadlıqdan məhrum
etmə cəzasını çəkənlər üçün Qobustan qapalı həbsxanasına köçürülüb (bundan
sonra — «Qobustan həbsxanası»).
5. Ərizəçi 1957-ci ildə anadan
olmuş, Bakı şəhərində yaşayır. Siyasi dairələrdə daha çox Sərdar Cəlal oğlu
kimi tanınır, Azərbaycan Demokratik Partiyasının Baş katibi olmuşdur. Bu
partiya 15 oktyabr 2003-cü ildə keçirilən prezident seçkilərini saxtakarlıq
iddiası ilə qanunsuz hesab edən müxalifət partiyalarından biri olmuşdur.
A. Ərizəçinin həbs olunması
6. 16 oktyabr 2003-cü il tarixdə
bir sıra müxalifət tərəfdarları Bakının mərkəzindəki Azadlıq meydanında
razılaşdırılmamış nümayişlər keçirərək, seçkinin nəticələrinə öz etirazlarını
bildirmişlər. Nümayişlər ictimai asayişin pozulması və polis ilə kütlə arasında
kəskin toqquşmalar ilə nəticələnmişdir. Ərizəçi iddia etmişdir ki, o, birbaşa
olaraq həmin nümayişlərdə iştirak etməmişdir.
7. Ərizəçinin iddiasına
əsasən, 18 oktyabr 2003-cü il tarixdə, axşam saat 6 ilə 7 arasında maskalı və
Kalaşnikov markalı avtomatlarla silahlanmış bir neçə polis nəfəri onun qapısına
gəlmiş, qapının açılmasını tələb etmişlər. Ərizəçiyə bunu etməyə macal
vermədən, onların üçü, yaxud dördü mənzilə pəncərədən daxil olmuşlar. Həbs
haqqında qərar, yaxud digər sənəd olmadan polis əməkdaşları onu və onun qonağını
— N.C. adlı şəxsi qandallamışlar. Bundan sonra polis əməkdaşları onları
mənzildən sürükləyib çıxararaq, polis maşınına yerləşdirmişlər. Ərizəçi və N.C.
adlı şəxs Daxili İşlər Nazirliyinin Mütəşəkkil Cinayətkarlığa qarşı Mübarizə
İdarəsinə (bundan sonra «MCQMİ») aparılmışlar.
8. Bundan sonra ərizəçi
MCQMİ-nin otaqlarından birində təxminən dörd saat ərzində qandallı vəziyyətdə
saxlanılmışdır. Ərizəçinin vəkili oraya gələrək, ərizəçinin həbsinin
səbəblərini öyrənməyə cəhd göstərdikdə, MCQMİ-nin rəisi ona səbəblərin ertəsi
gün deyiləcəyini bildirmişdir.
B. Ərizəçi MCQMİ-yə
gətirildikdən sonra baş vermiş hadisələr
9. Həmin gün ərizəçi müvəqqəti
saxlama yeri kimi istifadə olunmuş MCQMİ-nin binasının zirzəmisinə
yerləşdirilmişdir. Orada saxlama yerinin rəhbərinin otağında ərizəçiyə bir neçə
polis əməkdaşının qarşısında lüt soyunmaq əmr olunmuşdu. Polis əməkdaşları onun
bədəninə baxış keçirərək xəsarət alıb-almamağını yoxlamış, heç bir xəsarət
müşahidə olunmamışdır. Bundan sonra o, növbəti günün səhərinədək iki digər
saxlanılan şəxslə birgə kameraya yerləşdirilmişdir.
10. Ertəsi gün, 19 oktyabr
2003-cü il tarixdə saat 12:00 ilə 13:00 arasında ərizəçi Baş Prokurorluğun
İstintaq İdarəsinə aparılaraq, vəkilin iştirakı ilə dindirilmişdir. Dindirmədən
sonra ona 16 oktyabr 2003-cü il tarixli hadisələrdə iddia edilən roluna görə
«kütləvi iğtişaşların təşkili» və «dövlət rəsmilərinə qarşı zorakılıqdan
istifadə olunması» ilə bağlı ittiham elan olunmuşdur. Ərizəçinin dediyinə görə,
o, MCQMİ-yə aparılarkən və polisdə saxlanılması zamanı pis rəftara məruz
qalması barədə müstəntiqə şifahi şəkildə bildirmişdir.
11. Həmin gün saat 16.00-da
Nəsimi rayon məhkəməsi ərizəçinin barəsində üç ay müddətinə həbs qətimkan
tədbirinin seçilməsi haqqında qərar vermişdir. Həmin qərar Apellyasiya
Məhkəməsinin 28 oktyabr 2003-cü il tarixli qərarı ilə qüvvədə saxlanılmışdır.
12. Ərizəçi Nəsimi rayon
məhkəməsindən MCQMİ-yə geri aparılaraq, orada 22 oktyabr 2003-cü il tarixədək
həmin kamerada digər iki şəxslə birgə saxlanılmışdır.
13.19 oktyabr 2003-cü il
tarixdə saat 18 radələrində ərizəçi MCQMİ-nin rəis müavininin otağına aparılmış
və orada ona bildirilmişdir ki, onunla «əlavə dindirmə» keçirəcəklər. Ərizəçi
ittiham elan edildikdən sonra polisin onu dindirməyə səlahiyyətinin olmadığını
əsas gətirərək, dindirmənin aparılmasına etiraz etmişdir. Təxminən saat 22-yə
qədər davam etmiş dindirmə onun üzv olduğu siyasi partiyanın fəaliyyəti ilə
bağlı sualları əhatə etmişdir.
14. Ərizəçinin dediyinə görə,
dindirmə zamanı o, iki maskalı polis əməkdaşı tərəfindən dabanından dəyənəklə
vurulmaqla və digər şəkildə pis rəftara məruz qalmışdır.
5. The applicant was born in 1957 in Baku and is currently serving a life sentence in Gobustan Prison.
A. The applicant’s criminal conviction and commutation of his sentence
6. The applicant was a member of an organised criminal group which committed a series of robberies and murders in the Azerbaijan SSR, Russian SFSR and Georgian SSR between 1987 and 1989.
7. On 12 November 1991 the Supreme Court of Azerbaijan, sitting as the court of first instance, convicted the applicant of involvement in organised crime and premeditated murder. By way of a merger of sentences, the applicant was sentenced to death and confiscation of property. Being a decision of the highest tribunal, this judgment was final and was not subject to appeal at the material time.
8. Following the conviction, the applicant was transferred to the 5th wing of Bayil Prison, designated for convicts sentenced to death. Despite the existence of the death penalty as a form of punishment under the criminal law applicable at that time, the Azerbaijani authorities had pursued a de facto policy of a moratorium on the execution of the death penalty from June 1993 until the abolition of the death penalty in 1998.
9. On 10 February 1998 Parliament passed the Law on Amendments to the Criminal Code, Code of Criminal Procedure and Correctional Labour Code of the Republic of Azerbaijan in connection with the Abolition of the Death Penalty in the Republic of Azerbaijan ("the Law of 10 February 1998”), which amended all the relevant domestic legal provisions, replacing the death penalty with life imprisonment. The penalties of all convicts sentenced to death, including the applicant, were to be automatically commuted to life imprisonment.
5. The applicant was born
in 1971 in Baku and is currently serving a life sentence in
Gobustan Prison.
A. The applicant’s criminal
conviction
6. The applicant was sought by the law-enforcement
authorities for complicity in a number of criminal offences, including two
murders, committed in 1994.
7. On 22 October 1998 the applicant was arrested in Russia and on 11 March 1999 he was
extradited to Azerbaijan.
8. On 24 January 2000 the Supreme Court, sitting as the
court of first instance, convicted the applicant of complicity in two counts of
murder, several counts of theft, illegal possession and sale of weapons, and
hooliganism. The sentences for these offences were merged, and the applicant
was sentenced to life imprisonment and confiscation of property.